تاریخ حقوق
یا
قضا در عصر قاجار و پهلوی اول
ویراست 2.3.0
محمّد منصوری
بروجنی- دانشگاه اصفهان- مهرماه 1403
1
هدف
درس
شناخت پیشینهٔ دستگاه قضایی کشور؛ پیدا کردن دید تکاملی به دستگاه
قضایی؛ و آشنایی با مسائلی که منجر به برآمدن نظم قضایی پسامشروطیت و سپس نظم قضایی
پساانقلاب اسلامی شد.
2
منبع
درس
منبع اصلی:
تحول نظام قضایی ایران در دورهٔ پهلوی؛ حسن زندیه؛ پژوهشگاه حوزه و
دانشگاه؛ تابستان 1392.
منبع تکمیلی (غیر الزامی برای گذراندان واحد):
نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی؛ (مقالاتی از) ویلم فلور و امین بنانی؛
مترجم: حسن زندیه؛ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ پاییز 1398.
3
روش
با توجه به ارزش درس، جلسات کلاس به صورت سخنرانی 50 الی 60 دقیقه‌ای
برگزار می‌گردد.
مطالعه منابع پیشنهادی الزامی نیست، اما برای انس با مطالب مطروحه در
هر جلسهٔ سخنرانی، توصیه می‌گردد.
4
برنامهٔ
جلسات
4.1
معارفه
و آشنایی با برنامه درس
4.2
مقدمه‌ای
در ضرورت مطالعهٔ تاریخی حقوق
منبع پیشنهادی: سلطانی، سیدناصر؛ آغاز رویکرد غیرتاریخی به حقوق اساسی
در ایران (اولین درسنامه حقوق اساسی)؛ پژوهشهای حقوقی بهار و تابستان 1388 - شماره
15 - از 129 تا 149.
4.3
آشنایی با نهادهای قضایی عصر صفوی
منبع پیشنهادی:
Abisaab, Rula Jurdi; 2018, "Delivering Justice: The Monarch’s ‘Urfi
Courts and the Shari‘A in Safavid Iran"., in The Oxford Handbook of
Islamic Law.
4.4
نهادهای
قضایی و تقنینی پیشامشروطه قاجار
منبع پیشنهادی: ثواقب، جهانبخش؛ مجازات‌های عرفی مجرمان در عصر قاجاریه
(از آغاز تا مشروطه 1209- 1324ق)؛ جستارهای تاریخی بهار و تابستان 1394، سال ششم -
شماره 1 - از 23 تا 46.
4.5
دوگانهٔ
محاکم شرعی و عرفی
منبع پیشنهادی: طیبی، محمد؛ محاکم شرع در دوره قاجاریه - تا انقلاب
مشروطه -؛ پژوهشهای تعلیم و تربیت اسلامی پاییز 1387 - شماره 3 - از 181 تا 200.
4.6
تلاش‌های
اصلاحی در نظام قضایی پیشامشروطه
منبع پیشنهادی: طیبی، سید محمد؛ بست و بست نشینی در دوره قاجاریه (تا
انقلاب مشروطه)؛ نامه تاریخ پژوهان پاییز 1389 - شماره 23 - از 80 تا 95.
4.7
مسئلهٔ
کاپیتولاسیون
طیبی، سید محمد؛ پی آمدهای قضایی کاپیتولاسیون؛ حافظ نیمه اول مرداد
1385 - شماره 32 (3
صفحه - از 109 تا 111 )
4.8
نخستین
کوشش‌های تأسیس نظام دادرسی پس از مشروطه
منابع پیشنهادی:
اجتهادی، مصطفی ؛ ساختار قدرت در عهد قاجاریه از آغاز تا انقلاب
مشروطه؛نشر دانش بهمن و اسفند 1371 - شماره 74 -از 9 تا 17.
مهدوی دامغانی، احمد ؛ (محاکم قضایی قاجاریه؟) ؛ حافظ خرداد 1383 -
شماره 3 - از 30 تا 35.
متمم قانون اساسی مشروطیت
قانون اصول تشکیلات عدلیه و محاضر شرعیه و حکام صلحیه (کتاب اوّل و
دوم)
4.9
مروری
بر برخی دیدگاه‌های سیدحسن مدرس
منبع پیشنهادی: قوانین موقتی اصول محاکمات حقوقی- مواد 142 الی 149.
4.10
زمینه‌های
برآمدن رضاشاه پهلوی و کارکردهای رژیم وی
منبع پیشنهادی: منبع اصلی، فصل دوم.
4.11
زندگی
شغلی و سیاسی علی‌اکبرخان داور
منبع پیشنهادی: منبع اصلی، فصل سوم.
4.12
انگیزه‌های
دولت پهلوی برای نوسازی قضایی
منبع پیشنهادی: منبع اصلی، فصل چهارم.
4.13
اصلاحات
قضایی داور (1): انحلال محاکم عدلیه
منبع پیشنهادی: منبع اصلی، فصل پنجم.
4.14
اصلاحات
قضایی داور (2): تحول در نیروی انسانی- تغییر سازمان اداری و قضایی
منبع پیشنهادی: منبع اصلی، فصل ششم.
4.15
تاریخ
تدوین و تصویب قانون مدنی
منبع پیشنهادی: فاطمی قمی، سیدمحمد؛ خاطرات سیدمحمد فاطمی قمی (1294ق
- 1324ش) (نویسنده قانون مدنی و مستشار دیوان تمیز)؛ به کوشش احمدرضا نایینی و حسن
زندیه؛ کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ 1396.
5
ارزشیابی
5.1
آزمون
پایان ترم (20 نمره)
آزمون چندگزینه‌ای از منبع اصلی. نمره. نمرهٔ آزمون تستی با ضریب 1.2 محاسبه می‌‌شود.